bankschroef voor houtbewerkers - De kunst van houtbewerken

Goed gereedschap is het halve werk

Een goede bankschroef maakt het houtbewerken gemakkelijker en veiliger. Van oudsher zijn bankschroeven voor houtbewerkers van hout gemaakt en worden ze door middel van spindels tegen de werkbank aangetrokken. Dat werkt in de meeste gevallen erg prettig. Als je echter veel kleine stukken hout bewerkt of je doet aan houtsnijden, dan zijn de meeste bankschroeven te grof. Kleine stukjes hout kunnen onvoldoende vastgeklemd worden en het bewerken wordt onveilig en ongemakkelijk.

mijn bestaande werkbank

Een aantal jaar geleden heb ik een mooie werkbank voor mezelf gemaakt. Deze voldoet prima. Hij is lekker stevig zodat ik bijvoorbeeld kan schaven met de hand zonder dat de werkbank verplaatst. Alleen de voorste bankschroef was eigenlijk te grof voor de kleine stukjes hout die ik bewerk. Dus had ik mijn oog laten vallen op een zogenaamde pattern makers vise (houtbewerkers bankschroef). Zonder er verder over na te denken heb ik het ding besteld met het voornemen om die snel even op mijn werkbank te monteren. Dat bleek echter makkelijker gezegd dan gedaan. Ten eerste is het een zware jongen (26 kilo schoon aan de bank) en bovendien zou ik mijn toch nog nieuwe werkbank moeten ‘verminken’ om dat ding er op te monteren. Ik heb de montage daarom een aantal maanden uitgesteld met het excuus dat ik geen tijd had. Toen de doos met de nieuwe bankschroef te erg in de weg begon te staan, heb ik toch maar besloten om aan de montage te beginnen.

Hieronder een aantal foto’s van mijn werkbank met de oorspronkelijke bankschroef. En voor wie eraan mocht twijfelen, deze werkbank is van Miriam.

Dit zijn foto’s van de werkbank met de oorspronkelijke houten bankschroef.

een handleiding

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik begonnen ben met het zoeken naar filmpjes over de montage van de nieuwe bankschroef. Want natuurlijk komt er een papieren handleiding bij een dergelijk apparaat maar die laat veel te wensen over. Het lezen van tekeningen is bovendien niet één van mijn meest ontwikkelde talenten. Gelukkig vond ik een zeer goed en duidelijk filmpje van de montage door een meubelmaker. Door die instructie kreeg ik voldoende moed om aan de klus te beginnen. Bovendien had ik nu een handig stappenplan met wat wel te doen en vooral wat niet.

De eerste stap was het demonteren van de oude bankschroef. Die krijgt overigens nog een tweede leven bij een collega houtbewerker.
Het bepalen van plaats waar de bankschroef zou gaan komen was een belangrijke tweede stap. De plaats moest aan de volgende criteria voldoen:

Voldoende ruimte rondom de uiteindelijke klemplaten om met handgereedschap te kunnen manoeuvreren;
Voldoende ruimte om de klemplaten vrij te laten draaien en kiepen;
Afstand van de poot van de werkbank zodat ik de spindel zou kunnen vastzetten;
Zoveel mogelijk gepositioneerd aan de zijkant van de werkbank.

Toen de plaats eenmaal bepaald was heb ik het patroon van de uit te frezen ruimte op de werkbank bevestigd. Toen dat was afgetekend kon ik starten met frezen. Eerst heb ik de bovenkant van het werkblad onder handen genomen. Hiervoor gebruik ik mijn kleine bovenfrees die daarvoor uitstekend voldoet. Ik heb geen geleiding gebruikt en vrij uit de hand gefreesd. Dat lijkt eenvoudiger dan het is want die frees wil erg graag zelf bepalen waar hij heen wil. Het is uiteindelijk vrij aardig gelukt om binnen de lijntjes te blijven.

De fabrikant had een patroon meegeleverd zodat ik af kon tekenen waar de werkbank aangepast moest worden.

het uitnemen kon beginnen

Ik had de keuze om alles met hamer en beitel uit te nemen of om hiervoor een bovenfrees te gebruiken. Die keuze was niet echt moeilijk want het uitnemen van zoveel materiaal als hiervoor nodig was is een enorme klus. Dat zou met de bovenfrees vele malen sneller gaan. Bovendien zou de bovenfrees een vaste diepte aanhouden en het was nog maar de vraag of me dat met een beitel ook zou lukken.
Ik ben begonnen met het uitfrezen van de bovenkant van het werkblad langs de rand van het patroon. De rechte kanten zoveel mogelijk met de bovenfrees, de hoeken heb ik uitgekapt met hamer en beitel. De plaat waarmee de bankschroef vastzit aan de werkbank moet 9 mm in de bank gewerkt worden. Ik heb geen geleiding gebruikt en vrij uit de hand gefreesd. Die geleiding heb ik wel maar ik vind het zo’n ontzettend gedoe om die vast te zetten dat ik voor ongeleid frezen heb gekozen. Dat lijkt eenvoudiger dan het is want die frees wil erg graag zelf bepalen waar hij heen wil. Het is uiteindelijk bijna gelukt om binnen de lijntjes te blijven.

Dit is het eerste resultaat nadat ik met de bovenfrees de eerste laag heb verwijderd. De hoeken zijn met de beitel uitgenomen want de bovenfrees kan geen rechte hoeken frezen.

Toen de bovenkant gereed was heb ik samen met Anneke het werkblad omgedraaid zodat ik de onderkant kon uithalen.

Mijn werkbank heeft rondom een rand van 8 centimeter hoog. De fabrikant van de bankschroef heeft daarmee geen rekening gehouden (en ik in eerste instantie ook niet). De bankschroef moet vrijelijk kunnen zwiepen rondom de voorkant van het werkblad en daarvoor mag het werkblad ter plaatse niet hoger zijn dan 4,5 centimeter. Dus moest ik een opening maken ter breedte van de bankschroef zodat die naar boven zou kunnen draaien, als het ware om het werkblad heen.
Het leek me verstandig om zoveel mogelijk van de rand te laten staan. Ik zou een zo klein mogelijke opening maken. De consequentie daarvan was dat de voet van de bovenfrees niet in het gat zou kunnen frezen. Dus moest ik dat gedeelte met hamer en beitel bewerken. Daarover niet getreurd, uiteindelijk vond ik dat veel leuker dan met een bovenfrees.

Onderstaand de foto’s van het verwijderen van de rand en het uitfrezen en uitkappen van de benodigde sleuven.

Nadat alle delen van de werkbank waren uitgenomen kon de bankschroef gemonteerd worden. Met hulp was dat eigenlijk het makkelijkste gedeelte van de montage. Als laatste moest de bevestiging van de spindel nog aan de onderkant van de werkbank worden vastgeschroefd. Afstelling van de spindel zorgt ervoor dat hij in elke stand stevig op zijn plaats blijft. De montage is in elk geval gelukt en ik verwacht nog heel veel plezier van deze verbetering van mijn werkbank te hebben.

De hele klus heeft 4 dagen in beslag genomen. Dat had zeker sneller gekund als ik ‘echte’ werkdagen had gemaakt. Ik kies er voor om mijn houtklussen over meerdere dagen te verdelen. Daardoor heb ik ook nog tijd voor andere dingen en blijft het een hobby en geen werk.